Mazurzy – gdzie szukać ich miejsca na Ziemi

Mazurzy zamieszkują obszar Mazur, a więc historycznie południowo-wschodnie ziemie Prus Wschodnich, po II wojnie światowej należące do terytorium Polski. Okolice Olecka, Ełku, Mrągowa, Gołdapi, Pisza, Leca, Węgorzewa czy Szczytna od wieków stanowiły obszar sporów i walk między żywiołami polskimi i niemieckimi.

Mazurzy wyróżniają się, a raczej wyróżniali, dopóki w większej liczbie zachowywali rdzenne tradycje, obrządkami czy przede wszystkim charakterystycznym językiem. Skąd jednak wzięli się na ziemiach, które dziś kojarzą się przede wszystkim z rolnictwem oraz malowniczymi jeziorami?

Mazurzy wyróżniają się, a raczej wyróżniali, dopóki w większej liczbie zachowywali rdzenne tradycje, obrządkami czy przede wszystkim charakterystycznym językiem. Skąd jednak wzięli się na ziemiach, które dziś kojarzą się przede wszystkim z rolnictwem oraz malowniczymi jeziorami?

Ustalenie faktów wcale nie jest tak łatwe, ponieważ zarówno niemieccy, jak i polscy historycy przez wieki naginali interpretację wydarzeń do swoich tez, starając się udowodnić „polskość” lub „niemieckość” Mazur i Mazurów. Z pewnością jeszcze w czasach starożytnych na te ziemie docierały plemiona bałtyckie, z których w późniejszych wiekach wykształcili się Germanowie i Prusowie. Jednakże w XIV i XV wieku zaczęli się tu osiedlać Polacy – głównie z Mazowsza czy Kurpiów. Migracja przedstawicieli różnych warstw społecznych miała uzasadnienie przede wszystkim w sferze ekonomicznej, czyli poszukiwaniu lepszego miejsca do życia. Tak właśnie wykształcił się lud Mazur – Mazurowie, mieszkający tu od wieków i przybyli z innych stron, którzy zaczęli się posługiwać własnym dialektem i kultywować własne zwyczaje.

Co warte podkreślenia, słowo „Mazur” ma wyraźnie polskie pochodzenie i może być tłumaczone jako mieszkańca pochodzącego z Mazowsza. O czym często się zapomina, jeszcze do XIX wieku kwestia narodowości nie była podnoszona tak wyraźnie, jak w bardziej współczesnych czasach. Mazurzy, pomimo kolejnych wojen, zmian granic i zawieruch politycznych, bardzo długo zachowywali swoją odrębność, niezależność, neutralność. Przez wieki to byli po prostu „swojacy”, mieszkańcy konkretnego terytorium, którzy nie zastanawiali się nad koniecznością identyfikacji po stronie żywiołu polskiego lub niemieckiego. Dopiero ruchy narodowościowe i zmiana ładu politycznego w XIX i XX wieku bardzo utrudniły pozostanie po prostu mieszkańcami Mazur.

Przykładem współczesnego dzieła, który porusza trudny, złożony problem autoidentyfikacji Mazurów jest film Wojciecha Smarzowskiego pod tytułem „Róża” z 2011 roku.

autor tekstu: Rafał Karaś